https://www.high-endrolex.com/22

СЕРГЕЙ ШОЙГУ – ЁЗУЛУГ МААДЫР

Бо хүннерде бистиӊ чангыс чер-чурттуувус, Россияныӊ Маадыры, Россияныӊ Камгалал сайыды Сергей Күжүгетовичиниӊ адынга ханы мѳгейиглиг ѳѳрүп четтириишкиннер, шак мындыг эгелиг чүүлдер моол интернет, социал-четкилерде дыргын тарап турар.

Делегейде калбаа-биле тарап турар халдавырлыг covid19 аарыгныӊ уржуу-биле дыка хѳй күрүнелер боттарыныӊ күрүне кызыгаарын хаап, чоннуӊ хостуг аргыжылгазын долузу-биле соксатканы-биле даштыкыда ѳѳренип турар дыка хѳй сургуулдар, ажылдап турар моол хамаатылар чуртунче чанар аргазы чок апарганнар.

Чоокта чаа эрткен Ада чурттуӊ Улуг Тиилелгезиниӊ 75 оюн уткуштур май 7-де Россияныӊ Камгалал сайыды С.К. Шойгу Моолдуӊ Камгалал сайыды Н. Энхболд-биле теле-кѳвүрүг дамчыштыр ужуражылганы эрттирип, Улуг Тиилелгениӊ хүнүнүӊ байырын чедирип, ажылчын чугааны кылганнар. Ужуражылга үезинде Сергей Күжүгетович Ада-чурттуӊ дайыныныӊ үезинде моол араттарныӊ киирген үлүг-хуузун, совет чонга чедирген хѳй санныг дузаламчызын улуу-биле үнелеп, моол чонга ѳѳрүп четтиргенин илереткен. Эрткен чылдыӊ сентябрьда ийи чурттуӊ баштыӊнарыныӊ ужуражылгазыныӊ үезинде чардынган дугуржулгаларны амыдыралга боттандырарынга, Моолдуӊ шериг, камгалал адырынга бодунуӊ талазындан чогуур дузазын кадарын, халдавырлыг аарыг чавырлаан соонда, Тиилелгениӊ 75 чылы оюнга тураскааткан шериг парадынга моол сайытты албан ёзузу-биле чалап, парадка моол шериг кезээн, «Хувискаалчы арат» аттыг танк чыскаалын киириштерин ол дыӊнаткан. Ужуражылганыӊ түӊнелинде Моолдуӊ Камгалал сайыды Н. Энхболд ѳѳрүп четтиргенин илередип, Россияныӊ Камгалал яамызыныӊ шугуму-биле шериг талазы-биле дыка хѳй моол сургуулдар Россияныӊ дээди, ортумак ѳѳредилге черлеринде чедиишкинниг ѳѳренип турарын демдеглеп, база хамчыктыг аарыгныӊ уржуундан чуртунче чанарынга нарын байдал тургустунганы-биле боттуг дузаны кадарын дилээн турган.

Сергей Күжүгетович моол коллегазыныӊ дилээн дораан боттандырып, май 13-те Москва, Санкт-Петербург, Новосибирск хоорайларда ѳѳренип турар 347 шериг сургуулдарны Россияныӊ Камгалал яамызыныӊ 3 тускай ужар-хемези-биле халакса чуртунче чедирип берген. С.К. Шойгу сайыттыӊ бо буянныг чаагай чоруун, мѳзүлүг бүдүжүн, дузааргак сеткилин, эр соруун Моолдуӊ бүгү чону алгап-мактап, чоргаарланып, «Сергей Шойгу – ёзулуг маадыр!», «Улуг Маадырныӊ алдар-кадыы кезээде бедик турзун!», «Силер бистиӊ чоргааралывыс силер!», «Силерге улуу-биле ѳѳрүп четтирип тур бис!», «Ажыл-херээ үргүлчү чедиишкинниг болзун, буянныг чоруу муӊ катап кѳвүдезин!» дээн чижектиг ханы сеткилдиӊ чылыг сѳстери, номчукчу бүрүзүнүӊ чаагай йѳрээлдери, ѳѳрүп четтириишкиннери тѳнчү чокка шуужуп турар.

Ооӊ-биле чергелештир моол интернет четкилерде Улуг Маадырывыс С.К. Шойгунуӊ күш-ажылчы намдарын, тыва омак-сѳѳктүүн, чогаадыкчы ажыл-чорудулгазын, күчүлүг Россияныӊ политиктиг амыдыралынга ооӊ бедик туружун, ат-алдарын, кижизиг мѳзү-бүдүжүн алгап мактаан чүүлдер каастап, улам шиник киирип турар. www.tolgoilogh.mn моол интернет четкиде С.К. Шойгунуӊ күш-ажылчы намдарын долузу-биле танышытырып бижээнинден аӊгыда, номчукчуларга солун болгу дег кезектерни допчулай сонуургадып кѳрээлиӊер.

«… Россияныӊ Камгалал сайыды, Россияныӊ Маадыры, Армияныӊ генералы Сергей Шойгу кожавыс Тыва чуртка тѳрүттүнген, Россияныӊ эӊ-не бедик политиктиг, күрүне ажылддакчызы. Ону орус чон «Россияныӊ камгалакчызы» деп улуг чоргаарал-биле адаарлар.

Россияныӊ политиктиг тѳѳгүзүнге туруп кѳрбээн эӊ-не хѳй чылдарда сайыт албан-дужаалынга, тодаргайлаарга, 1991-2012 чылдарда Онза байдалдар салбырын удуртуп келген. Бодунуӊ билдилиг удуртулгазы-биле ук салбырны Россияныӊ эӊ-не улуг яамыныӊ деӊнелинге чедирип, ажылдакчыларныӊ санын 150-ден 300 муӊга чедир улгаттырып, делегей деӊнелинге чедир кѳдүрүп шыдапкан тыва удуртукчу болур. Онза байдалдар яамызыныӊ сайыды турда, делегейниӊ кайы-даа булуӊунга болган хай-халаптыг черлерге боду албан-биле чедип, удуртур турган. Чүге ындыг силер? деп, бир журналистиӊ айтырыынга ол: «Мен камгалакчыларны дыка хүндүлээр мен. Бир эвес, олар мени аӊаа четкен силер бе? деп айтырар болза, чок деп харыылаары меӊээ эӊ-не ыядынчыг болур» деп харыылаан.

С. Шойгу 1991 чылда Уфаныӊ нефть болбаазырадыр заводунуӊ 700 тонна деӊзилиг хоолайын кээп дүжеринден камгалаар ажылды боду чедиишкинниг удуртуп, ооӊ ол маадырлыг ажыл-чорудулгазын Гиннестиӊ номунга бүрүткээн.

Тыва маадыр бодунуӊ хостуг үезинде классиктиг хѳгжүм дыӊнаарынга, гитарага ойнаарынга, аът мунарынга, балыктаарынга ынак. Дыштанылгазын тѳрээн Тывазыныӊ каас бойдузунга чедип, тайга-таӊдыларын одурту чадаг кылаштап, тѳрээн чер-чуртунуӊ ыдыктыг черлеринден улуг энергияны ап, дыштаныр. Тѳрээн чуртунуӊ каас-чараш бойдузунуӊ чуруктарын чуруурунга, ыяштыӊ дазылдарындан янзы-бүрү чүүлдер чазаарынга дыка ынак. Ол бут бѳмбүүнүӊ «Спартак», хоккейниӊ «ЦСКА» командаларныӊ улуг мѳгейикчизи.

Дмитрий Глуховскийниӊ «Сумерки», Андрей Максимушкинниӊ «Белый реванш» чогаалдарыныӊ кол маадыры, Бүгү Россияныӊ интернет четкизинге чоруткан социологтуг айтырыгларныӊ түӊнели-биле, 1996-2006 чылдарда «Россияныӊ сѳѳлгү 10 чылдыӊ эӊ тергиин кижизи» деп бедик атка тѳлептиг болган. Тываныӊ девискээринде турар ортаа чүс чылдыӊ кайгамчыктыг тураскаалы болур Пор-Бажыӊ херимин эртем ёзузу-биле шинчилээр улуг ажылды удуртуп, ону Россияныӊ культуразыныӊ ѳнчүлер даӊзызынга бүрүткеткен.

Ол Россияныӊ Национал айыыл чок чѳвүлелиниӊ, Терроризмге удур Национал комитеттиӊ кежигүнү, Россияныӊ георгафтыг ниитилелиниӊ президентизи, «Чангыс демниг Россия» партияныӊ тургузукчуларыныӊ бирээзи.

Россияныӊ шериг, чепсектиг күштери делегейниӊ баштайгы үш күрүнелер аразында бактаап турар. Бо улуг яамыны удуртур харыысалганы, бүзүрелди Россияныӊ Президентизи В.В. Путин С.К. Шойгуга анаа-ла таварылга кылдыр дамчытпаан. Россияныӊ шериг-чепсектиг күштери делегейниӊ эӊ күчүлүү болуп шыдаарынга, ол хире бедик деӊнелге удуртуп шыдаар чаӊгыс кижи – Сергей Күжүгетович Шойгу дээрзинге бүгү Россия идегеп турган.

Эргиде сайыт А.Э. Сердюковтан ажылын хүлээп алган соонда, ооӊ мурнунда чылдарда боттаныдырып турган шериг-чепсектиг күштерни чаартыр, боттуг амыдыралга дүүштүр тургузар, дайынчы шериг ѳѳредилгени бедидер, бедик мергежилдиг кадрларны белеткээр ажылдарже кол кичээнгейни ол салган. Камгалал салбырынга дайынчы белен байдалдарны шыӊгыырадып, хенертен чорудар хыналдаларны шыӊгыыраткан.

Шериг албанындан кандыг-бир чылдагаан-биле халажып турган офицерлерниӊ кадыкшылын экижидер, күрүнеден социал дузаларны, боттуг деткимчелерни долузу-биле алыр бүгү-ле аргаларны ол чедип алган. Бажыӊ-балгат-биле хандырттынмаан офицерлер, шериг ажылдакчыларныӊ айтырыын долузу-биле шиитпирлеп шыдаан.

Россияныӊ Камгалал салбырыныӊ тѳѳгүзүнге бир дугаар эртем-шичнчилел роталарын тургузуп, шериглерниӊ эртем-шинчилел, технктиг, информастыг технология талазы-биле эртем-шинчилел институттарын хѳйү-биле тургускан.

Шериг-чепсектиг күштерниӊ эргиде системазынга чаа-чаа чаартылгаларны кылып, кургаг чер шериглериниӊ тургузуун эде кѳрүп, мото-адыгжы дивизияларныӊ хевиринче шилчиткен. Эргиде сайыттыӊ хоойлудан дашкаар чарыгдаан, яамыныӊ даӊзызынга хамааржыр шупту шимчевес ѳнчү-хѳреӊгилерин катап эгидип, 10 ай хуусаалыг шериг академиязыныӊ ѳѳредилге прогаммазын, эргиде турганы дег 2 чылга деӊнээн.

С.К. Шойгу Россияныӊ Президентизи биле Эреӊгей сайыттыӊ бүзүрелдиг кижизи деп туугай санап болбас. Ол Россияныӊ Күрүне Думазыныӊ кежигүннериниӊ аразында ат-алдары эӊ-не бедик сайытка хамааржыр. Ол Күрүне Думазынга бодунуӊ удуртуп турар салбырыныӊ бо хүнде тургустунуп турар чидиг айтырыгларын эрге-хоойлу деӊнелинге магадылап, чедимчелиг, бедик деӊнелге таныштырып, ук салбырга эӊ-не хѳй түӊнүг бюджетти бадыладып шыдаарындан ооӊ шылгараӊгай удуртукчу болуру кѳстүп турар.

Хѳй чылдарда ажыглал чарыгдалдарынга ѳйлежип турган шериг ѳѳредилгениӊ болгаш эинелге албан черлеринге онза кичээнгейни угландырып, шериг академиязы база Н.Н. Бурденко аттыг шеригниӊ тѳп эмнелгезиниӊ капиталдыг септелге ажылдарынга, амгы үениӊ дериг-херекселдери-биле хандырып, долузу-биле чаартырынга ниитизи-биле 1миллиард рубль түӊнүг акшаландырыышкын ажылын чорудуп шыдаан. Бо кылдынган ажыл бүгү Россияныӊ армиязы, шериг ажылдакчыларыныӊ, хоочуннарыныӊ ханы хүндүткелин чаалап алган.

Россияга болуп эрткен бүгү делегей чергелиг шериглерниӊ ѳѳредилге черинге чедерге, бир-ле дугаарында моол шериглерниӊ турлаанга чедип, аӊаа моол чемнерни улуг сонуургал-биле амзаар, кады эдерип чоруур улуг даргаларынга моол чемниӊ шынарын, кижиниӊ организминге кайы-хире хоолулуун, экологтуг арыын улуг сонуургал-биле суртаалдап чугаалаар.

Россияныӊ массалыг-информация чепсектериниӊ ажылдакчылары-биле сырый ажылдап билири, оларга бодунуӊ салбырыныӊ ажылын тайылбырлап, таныштырар талазы-биле сайыттыӊ дуржулгазы улуг. С. Шойгу Камгалал яамызын удуртуп баштаан соонда, Россияныӊ армиязыныӊ дугайында дамчыдылгаларда, солун-сеткүүлдерде ази шырайлыг тыва, бурят, калмык язы-сѳѳк офицерлер, шериг ажылдакчылары элээн кѳвүдеп келгенин эскерип болур бис.

Тыва сайыт Москва хоорайда Ада чурттуӊ дайынынга амы-тынын берген дайынчыларныӊ «Поклонная гора» аттыг бѳлүк черге сарыг шажынныг дайынчыларга тураскааткан хүрээни тударынга улуг үлүүн киирген. Ук бѳлүк черде ислам, христос шажыннарныӊ хүрээлери бар. Каш чыл бурунгаар сарыг шажын хүрээзиниӊ таваан салыр ёзулалга ооӊ ѳѳнүӊ ишти Ирина Александровна Шойгу киришкени ол болуушкуннуӊ кайы-хире чугулазын херечилеп турар.

Крымны Россияга каттыштырар, Сирияга чоруткан шериг операцияларныӊ чедиишкинниг болганы Россияныӊ Камгалал сайыдыныӊ удуртулгазы, бедик организастыг ажыл-чорудулгазы-биле дорт хамаарылгалыг болганын онзалап демдеглээри чугула.

2019 чылда Россияныӊ чонунуӊ аразынга эрттиргени «Россияныӊ эӊ шилиндек сайыды» деп социологтуг айтыргларныӊ түӊнелинде, С.К. Шойгу чогуур алыр ужурлуг 5 сандан 4,6 санны ап, эӊ-не эки ажылдаан, шилиндек сайыт болганы, ооӊ ажыл-ижин бүгү Россия бедии-биле үнелеп турарын херечилеп турар.

Россияныӊ информастыг чепсектириниӊ сан-чурагайында Россияныӊ дараазында Президентизиниӊ албан-дужаалынга тѳлептиг кордакчыларныӊ баштайгы одуругларныӊ санынче С.К. Шойгу кирип турар.

2019 чылдыӊ декабрь 5-те орус чоннуӊ аразынга 18 хардан ѳрү назылыг 600 муӊ кижиниӊ аразынга эрттирген «Бистиӊ чурттуӊ үе-шагныӊ маадырлары» аттыг санал чорудулгазынга эӊ-не улуг идегелди чаалаан күрүне чергелиг үш удуртукчузунга маршал Георгий Жуков, Сергей Шойгу, Александр Суворов олар тѳлептиг болган.

Моолдар бистер Сергей Шойгу Маадырны чаӊгыс шажын-чүдүлгелиг, чаӊгыс ёзу-чанчылдыг кожа-хелбээ тыва чонувустуӊ тѳлептиг оглу болганда, бистиӊ оглувус, бистиӊ маадырывыс кылдыр санаар-даа ужурлуг бис. Моолдар, бистер Чингис-Хаанны эӊ ыдыктыг маадырывыс, ѳгбевис деп санап турар чоруур бис. Чингис-Хаанныӊ шылгараӊгай шериг баштыӊы Сүбедей маадырныӊ амгы үеде бодарап тѳрүттүнген дириг овур-хевири – Бүгү Россияныӊ шериг баштыӊы Сергей Шойгу маадыр болуру чугаажок – деп тус моол интернет четкиде демдеглеп турар.

Май 21-ниӊ эртенинде Моолдуӊ бүгү авалары эртенги хайындырган чаа шайыныӊ дээжизин Улуг Маадырныӊ алдар-кадыы, чаагай чоруу дээш кѳдүрер, шак ындыг шылгараӊгай, чүс чылдыӊ кижизи Моол чуртунга тѳрүттүнүп, Моол күрүнени удуртур болзунам! деп чаагай йѳрээлин сѳӊнээр деткиишкиннер шупту социал-четкилерде уламчылап турар.

Кожа чонувустуӊ күзел-соруу, чаагай күзээшкиннеринге каттыжып, май 21-де Тыва чоннуӊ шылгараӊгай оглу, Россияныӊ Маадыры Сергей Күжүгетович Шойгунуӊ тѳрүттүнген хүнү-биле ѳлчей-кежиктиг хүнү-биле каӊ кадыкты, күрүнениӊ бедик, харыысалгалыг ажылынга ам-даа улам чайынналчак чедиишкиннерни, бедик хей-аътты, тура-сорукту, сүлде-сүзүктү, чаагай чолду күзеп каалыӊар!

 

Дыл болгаш словарь бѳлүүнүӊ эртем ажылдакчызы Б.Баярсайхан

Поделиться ссылкой: