Төгерик ширээниң киржикчилери ТГТШИ-ниң ажылдап кылганы тыва дылдың чурагайлыг сайзыралының 2032 чылга чедир планының үндезин айтырыгларын көдүрүп чугаалашкан. Баштайгы сөстү институттуң директору Вячеслав Донгакович Март-оол алгаш, тыва дылдың чурагайжыдылгазы дээрге, үе-шагның негелдези болуп турарын, тыва чон боду төрээн дылы дээш сагыш аарып, боттары кыспас болза, ындыг ажылды өске улус кылып бербезин чугаалаан.
Тыва Республиканың Чурагайлыг сайзыралының сайыды Идегел Борбак-оолович Монгуш: «Тыва Республиканың Чазааның баштыңы Владислав Товарищтайовичиниң Дээди Хуралга Айтыышкынында тыва дылдың сайзыралын амгы үениң чаа технологияларын ажыглап чедип алырын айытканын барымдаалап, бистиң яамы бо талазы-биле ажылды күштелдирип турар. Институттуң ол талазы-биле планнары-биле база танышкан улус бис. Кады ажылдап, үре-түңнелдиг боорувуска бүзүрелдиг мен» — деп сөстери-биле төгерик ширээниң ажылын ажыткан.
Кандыг-даа дылдың чурагайжыдылгазы ол дылдың онзагай үжүктерин парлаптар таналдан (клавиатура раскладказындан) эгелээр. Тыва дылга ындыг херекселди Windows, MacOS, Linux, Android, iOS деп янзы-бүрү системаларга программистер кылып каан. Тыва таналды кылып каан-даа болза, бирээде, чон ам-даа ону калбаа-биле ажыглавайн турар, ийиде, ол программаларның ажыглалын оон-даа эптиг кылдыр кылыры негеттинип турарын төгерик ширээниң киржикчилери демдеглээн.
Яамының-даа, институттуң-даа бо чылгы планында тыва дылдың шын бижилгезин хынаар программа чогаадып кылыры көрдүнген. Ол программаның дузазы-биле компьютерге тывалап парлап турар үеде, сөзүглелдиң частырыглыг сөстерин дарый эдиптер азы шын бижилгезин сүмелептер аргалыг апаар. Амгы үеде тыва дыл кырында үнүп турар солун-сеткүүлде-даа, номнарда-даа, Интернетте тыва дыл кырында бижиттинген чүүлдерде-даа частырыглар хөй. Ол программаны шупту системаларга ажылдап кылгаш, чоннуң ниити бижик-биликтиин бедидер сорулганы салып турар: ооң ачызында берге сөстерниң шын бижилгезин улус чоорту шиңгээдип алыры чугаажок.Бо үеде ындыг ажылды институттуң ажылдакчылары программистер-биле сырый ажылдап, кылып турарлар.
Оон аңгыда Тываның национал школа хөгжүдер институдунуң ажылдакчылары «Тыва дыл» болгаш «Тыва чогаал» деп 5-11 класстарга школа номнарының электроннуг хевирлерин чаа негелделер аайы-биле кылып эгелээр деп турарын база дыңнаткан.